ABD'nin önde gelen yükseköğretim kurumlarından Harvard Tıp Fakültesi’nde yürütülen ve Nature dergisinde yayımlanan bir araştırma, lityum elementinin Alzheimer hastalığı ve beyin yaşlanmasıyla mücadelede önemli rol oynayabileceğini ortaya koydu.
Lityumun, tıpta uzun süredir bipolar bozukluk ve depresyon tedavisinde kullanılan bir ruh hali dengeleyici olarak bilindiği belirtilirken, araştırmada bu metalin hücresel işleyişte temel elementlerden biri olabileceği bulgusuna ulaşıldı.
Lityum Eksikliği Alzheimer Bulgularını Artırıyor
Araştırma kapsamında, normal farelerin diyetinden lityum çıkarıldığında beyinlerinde iltihaplanma, nöron hasarı ve Alzheimer benzeri yapısal bozuklukların geliştiği gözlemlendi. Genetik olarak Alzheimer’a yatkın farelerde ise amiloid plak oluşumu ve hafıza kaybının daha hızlı ilerlediği tespit edildi.
Çalışmayı yürüten Harvard Tıp Fakültesi öğretim üyesi Prof. Dr. Bruce Yankner, “Bu veriler Alzheimer’ın temelinde yatan mekanizmayı anlamada önemli bir adım olabilir.” ifadelerini kullandı.
Plaklar Lityumu Hapsediyor, Temizleme Sistemi Çöküyor
Araştırmaya göre, Alzheimer hastalarının beyinlerinde biriken amiloid beta plakları, lityum moleküllerini emerek bağışıklık sistemi hücreleri olan mikrogliaların bu zararlı proteinleri temizlemesini engelliyor. Bu durum, beynin doğal temizleme mekanizmasının işlevini yitirmesine yol açıyor.
Bilim insanları, plaklara bağlanmayan özel bir lityum formu olan lityum orotat verilen farelerde, hem amiloid plaklarda hem de hafıza kaybında gerileme gözlemledi. Bu farelerin, yapılan labirent testlerinde başarı gösterdiği bildirildi.
İnsan Beyinlerinde de Düşük Lityum Seviyesi Tespit Edildi
Çalışmada, Rush Üniversitesi’nden sağlanan insan beyin örnekleri üzerinde yapılan analizlerde, Alzheimer hastalarında düşük lityum seviyeleri belirlendi. Bulgular, Massachusetts General Hospital, Duke ve Washington Üniversitesi’nde yer alan diğer beyin bankalarında da doğrulandı.
Prof. Yankner, “İlk başta bu sonuca biz bile şüpheyle yaklaştık. Ancak farklı kaynaklarda aynı sonucu aldık.” değerlendirmesinde bulundu.
Lityum Doğal Besinlerde de Bulunuyor
Uzmanlara göre, lityum düşük dozlarda doğal yollarla alınabiliyor. Lityum içeren besinler arasında koyu yeşil yapraklı sebzeler, kuruyemişler, baklagiller, kimyon ve zerdeçal gibi baharatlar ile mineralli doğal sular bulunuyor.
“Kendi Başına Lityum Takviyesi Alınmamalı” Uyarısı
Araştırmacılar, umut verici sonuçlara rağmen insanlarda kullanılabilecek lityum dozlarının belirlenmesi için klinik çalışmaların gerektiğini vurguladı. Farelerde kullanılan dozların insanlar için uygun olmadığı belirtilerek, bireylerin kendi başına lityum takviyesi kullanmamaları gerektiği ifade edildi.
Prof. Yankner, “Fare bir insan değildir. Bu araştırmaya dayanarak kimse kendi başına lityum almamalı.” uyarısında bulundu.
ABD Ulusal Sağlık Enstitüsü (NIH) tarafından desteklenen araştırmanın, Alzheimer tedavisinde düşük doz lityuma dayalı yeni stratejilerin geliştirilmesine katkı sunması bekleniyor.