Isparta'nın ilk belediye başkanı, Osmanlı döneminde 1886-1890 yılları arasında görev yapan Hacı Etem Oğlu Hacı Ali Ağa'dır. Bu dönemde belediye başkanları, merkezi idare tarafından atanan ve genellikle yerel eşraf arasından seçilen kişilerdi.
Cumhuriyet döneminde ise Isparta'nın ilk belediye başkanı, 1920 yılında göreve gelen Bodurzade Hacı Hasan olmuştur. Bu dönemde belediye başkanları, merkezi hükümet tarafından atanan valiler tarafından belirlenmekteydi.
Bu isimler Isparta'nın belediyecilik tarihinin temel taşları olarak kabul edilir.
Hacı Etemoğlu Hacı Ali Ağa Kimdir?
Hacı Etemoğlu Hacı Ali Ağa, 1886–1890 yılları arasında Isparta'nın ilk belediye başkanı olarak görev yapmış, şehrin modern belediyecilik anlayışının temellerini atan önemli bir şahsiyettir.
Hayatı ve Mesleki Faaliyetleri
Hacı Ali Ağa, Isparta'nın tanınmış ailelerinden Etemoğulları'na mensuptur. Zahire tüccarı ve tahıl üreticisi olarak bilinen Hacı Ali Ağa, aynı zamanda Kutlubey Mahallesi'nde bulunan Yağcı Han'ın sahibiydi. Bu hanın altında haşhaş yağı üretilen bir yağhane atölyesi bulunmaktaydı. Ayrıca, bugünkü Gülcü Mahallesi'nde geniş ceviz bahçelerine sahipti. Hanı, yağhanesi ve tarlalarında 10–15 kadar çalışanı bulunmaktaydı.
Belediye Başkanlığı Dönemi
1886 yılında Isparta'nın ilk belediye başkanı olarak göreve başlayan Hacı Ali Ağa, dört yıl süren başkanlığı boyunca maaş almadan hizmet etmiştir. Bu dönemde, Isparta'da ilk kez sokak temizliği için bir katır filosu kurarak, şehirdeki çöplerin ve hayvan atıklarının düzenli olarak toplanmasını sağlamıştır. Temizlik işlerinde kullanılan süpürge, kürek ve küfeler ile katırların yem ve saman gibi ihtiyaçlarını kendi bütçesinden karşılamıştır. Bu hizmetleri belediye bütçesinden herhangi bir ödeme almadan gerçekleştirmiştir.
Ancak, bu özverili çalışmaları sırasında bazı dedikodulara maruz kalmıştır. Bazı kişiler, toplanan hayvan gübrelerinin kendi tarlalarında kullanıldığını iddia etmişlerdir. Oysa, bu atıklar Araplar Mezarlığı yakınlarındaki çukurlara dökülmekteydi.
Mirası ve Önemi
Hacı Etemoğlu Hacı Ali Ağa, Isparta'nın belediyecilik tarihinde önemli bir yere sahiptir. Kendi imkanlarıyla gerçekleştirdiği hizmetler ve özverili çalışmaları, sonraki belediye başkanlarına örnek olmuştur. Onun döneminde başlatılan temizlik çalışmaları, şehirdeki yaşam kalitesinin artmasına katkı sağlamıştır.
Günümüzde, Hacı Ali Ağa'nın torunları Isparta'da yaşamaktadır. Ancak, onunla ilgili detaylı biyografik bilgiler sınırlıdır. Isparta'nın belediyecilik tarihine ışık tutan bu önemli şahsiyetin hayatı ve hizmetleri, yerel tarih araştırmaları için değerli bir kaynak oluşturmaktadır.
Bodurzade Hacı Hasan Kimdir?
Bodurzade Hacı Hasan Efendi, 1896 yılında Isparta Belediye Başkanlığı görevine getirilmiştir. Görev süresi boyunca maaş almadan, tamamen gönüllü olarak hizmet etmiştir. Günlük yaşamında sade bir hayat süren Hacı Hasan Efendi, belediyeye gelirken yanında atının heybesinde eşi tarafından hazırlanmış ekmek ve otlu peynir taşır, öğle yemeklerini bu şekilde geçirirdi. Kendisine ait Pamuk Han'da ağaçtan oyulmuş maya tekneleri, un eleme elekleri ve hamur yoğurma tekneleri gibi malzemeler üreten bir atölyesi bulunmaktaydı.
Belediye başkanlığı döneminde, belediyeye ait hiçbir avantajdan faydalanmamış, doğruluğu ve dürüstlüğü ile tanınmıştır. Ancak, bu özellikleri bazı çevreleri rahatsız etmiş ve iki yıl sonra başkanlıktan indirilmiştir. Görev süresince belediye demirbaş kadrosuna kaydedilmiş bir başkanlık binek atını kendi kazancıyla almış, bakım, ahır, samanlık, yemlik ve bakıcı (seyis) masraflarını da kendi cebinden karşılamıştır.
Ayrıca, Hacı Hasan Efendi, Isparta'da kurulan Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti'nin kurucu üyeleri arasında yer almıştır. Bu cemiyet, Milli Mücadele döneminde Isparta'da halkı örgütleyerek silahlanma ve direniş faaliyetlerini yürütmüştür. Cemiyetin üyeleri arasında Bodurzade Hacı Hasan'ın yanı sıra, Emir Alizade Hacı Arif, Müderris Şerif ve diğer önemli şahsiyetler de bulunmaktaydı.
Bodurzade Hacı Hasan Efendi'nin hayatı ve hizmetleri, Isparta'nın belediyecilik tarihine ışık tutan önemli örneklerden biridir. Onun özverili çalışmaları ve dürüstlüğü, sonraki nesillere örnek teşkil etmektedir.
Kaynak: Bayram Aygün, "Isparta Tarihi Buna Cevap Veriyor", Burdur İlkadım Gazetesi.
