Bir Trendin Ardındaki Gerçek: Matcha Artık Her Yerde
Eskiden yalnızca geleneksel Japon çay seremonilerinde tüketilen matcha, bugün kahve zincirlerinden tatlılara, içecek menülerinden kozmetik ürünlerine kadar her alanda karşımıza çıkıyor. Ancak bu ani yükseliş, üretim kapasitesinin ötesine geçince, arz-talep dengesi altüst oldu. Özellikle Batı ülkelerinde bir yaşam tarzı haline gelen matcha, Japon üreticiler için gurur verici olduğu kadar yorucu bir süreci de beraberinde getirdi.
Dükkanlar Matcha Tedarikinde Zorlanıyor
Los Angeles merkezli Kettl Tea, menüsünde 25 farklı matcha ürünü barındırmayı hedeflerken bugün sadece dördünü sunabiliyor. Şirketin kurucusu Zach Mangan, artan talep karşısında Japonya’dan yeterli ürünü tedarik edemediklerini vurguluyor. Sosyal medya kullanıcılarının kendi matcha içeceklerini evde yapma isteği bu talebi körüklüyor.
Japon Çiftçilerin Üretim Savaşı
Tokyo’nun kuzeybatısında bulunan Sayama bölgesinde çay yetiştiriciliği yapan Masahiro Okutomi, ailesinin 15 kuşaktır sürdürdüğü bu işi artık ayakta tutmakta zorlandıklarını belirtiyor. Matcha üretiminin yüksek bilgi birikimi ve gelişmiş teknoloji gerektirdiğine dikkat çeken Okutomi, “Dünya ilgisi elbette güzel, ama bu hızla sürdürülebilir değil” diyor.
Üretim Süreci Zaman ve Emek İstiyor
Matcha’nın üretimi, “tencha” adı verilen yaprakların haftalarca gölgede bekletilmesi, damarlarının ayıklanması, kurutulması ve taş değirmenlerde öğütülmesi gibi birçok zahmetli aşamayı içeriyor. Ancak Instagram ve TikTok gibi platformlarda görsel olarak cezbedici sunumlarla viral hale gelen matcha, tüm bu emekleri göz ardı ettirecek hızda tüketiliyor.
Sosyal Medya Satışları Patlattı
Fransız sosyal medya fenomeni Andie Ella, Japonya’nın Mie bölgesinden ürettiği matcha markasıyla 133 bin kutu satışa ulaştı. Harajuku’daki geçici mağazasında uzun kuyruklar oluşurken, Ella’yla fotoğraf çektirmek isteyen hayranlar, farklı aromalara sahip ürünleri almak için sıraya girdi. Ella’ya göre “Matcha’nın cazibesi görselliğinde yatıyor.”
Tarım Alanları Daralıyor, Çiftçiler Yaşlanıyor
Japonya’nın yeşil çay ihracatında 2024 itibarıyla 8.798 tonluk hacmin büyük bir kısmı matcha’ya ait. Bu rakam son on yıla göre iki kat artarken, ülkenin çay üretim alanları aynı dönemde dörtte bire geriledi. Üstelik genç neslin tarıma olan ilgisizliği ve yaşlanan çiftçi nüfusu, üretim için ciddi bir tehdit oluşturuyor.
Evde Üretim Modası ve Stok Sınırları
Tokyo’daki Jugetsudo çay mağazasının yöneticisi Shigehito Nishikida, insanların artık evde kendi matcha çaylarını hazırlamak istediğini söylüyor. Bu da marketleri ve özel mağazaları stok yönetiminde zor durumda bırakıyor. Nishikida, toplu alımlara sınırlama getirerek ürünleri daha dengeli dağıtmaya çalıştıklarını ifade ediyor.
Tarifeler ve Fiyat Artışı Endişesi
ABD’nin Japon ürünlerine uyguladığı yüzde 10’luk tarifeyi yüzde 24’e çıkarması olasılığı da fiyat baskısı yaratıyor. Kettl Tea kurucusu Mangan, “Fiyatlarımızı artırmak zorunda kalıyoruz ama bu her iki taraf için de kolay bir karar değil,” diyerek durumun ekonomik boyutuna dikkat çekiyor.
Kalite-Kuantite İkilemi
Japon hükümeti üretimi artırmak için çiftçileri daha büyük ölçekli tarıma yönlendirmeye çalışıyor. Ancak geleneksel yöntemlere bağlı üreticiler kalite düşüşü endişesi taşıyor. Masahiro Okutomi, “Kırsal bölgelerde ölçek büyütmek hem zor hem de kaliteyi riske atıyor” diyerek uyarıda bulunuyor.
